Geschiedenis Schutterij 'Vriendenkring'

Bouwgeschiedenis van de “Vriendenkring”
Voordat in 1925 het stenen schuttersgebouw verrijst aan de Steenheuvelsestraat - op de locatie van de huidige huisnummers 51, 55 en 59 - wordt er kermis gevierd in een lappentent op het Kerkplein. Vanaf die periode bestaat In de volksmond het begrip ‘de tent’ als men het schuttersgebouw bedoelt. Deze naam zal de tijd doorstaan, zo blijkt.
Het eerste schuttersgebouw
Op 6 april 1925 koopt Johannes Coerwinkel, timmerman een perceel grond ter grootte van ± 2 ha. gelegen aan de noordzijde van de Steenheuvelsestraat tussen de huidige Korenbloemstraat en de Bredestraat. De koopprijs bedraagt 9000,- gulden. Jan Coerwinkel bedrijft zijn timmerwerkplaats in het pand waar later Toon Gerritzen zijn timmerwinkel heeft. Hij zal dit perceel in een aantal bouwpercelen opsplitsen en doorverkopen. Zo verkoopt hij één dag later nl. op 7 april het perceel C 513 groot 6.10 are aan Schuttersvereniging de Vriendenkring, voor de koopprijs 450,- gulden. Het perceel blijkt echter te klein voor de bouw van een schuttersgebouw waartoe het is aangekocht. En zo zitten beide partijen één jaar later – op 17 april 1926 – opnieuw op het kantoor van notaris Scholtens te Beek. En koopt de Schuttersvereniging het perceel C 519 ter grootte van 9.30 are erbij, voor de koopprijs van 680 gulden. Dat is evenals de eerste koop is ± f.1,30 per vierkante meter. Hier bouwt Schutterij de Vriendenkring haar eerste schuttersgebouw. De vooruitgeschoven entree (Afb. 1) wordt in 1933 verbreed.

Wederopbouw
Het is voorjaar 1945, de bevrijding van WO II is daar. De bevolking van Leuth - ± 800 inwoners - keert druppelsgewijs terug van de evacuatie. Het dorp ligt in puin. Ook het oude schuttersgebouw. Maar Leuth wordt herbouwd en planologisch heringericht. De bochten in de Steenheuvelsestraat - onder andere die tegenover het schuttersgebouw - worden eruit gehaald. Dit om het verkeer een snelle doorstroming te geven! Het hooggelegen Kerkplein - een oude oeverwal waarop de Romeinen al leefden - wordt geslecht. Alles moet ‘recht, strak en vlak’ is het motto in die periode.

Herbouw van de ‘Vriendenkring’
In het kader van de volkshuisvesting wil de gemeente Ubbergen de beschikking over het perceel van de verwoeste Vriendenkring. De Schutterij krijgt voor de herbouw een vrij liggend perceel, ook weer aan de Steenheuvelsestraat. Hiervoor is een grondruil noodzakelijk tussen de gemeente Ubbergen en de Schutterij. Deze ruil vindt plaats op 19 oktober 1951 voor notaris Sernee in Beek. De waarde van beide ‘loten’ is ongeveer gelijk. Er vindt dus geen verrekening plaats. (Afb. 2 en 3). De op het perceel nog aanwezige oude mandenmakerij van Wim van Eck wordt gesloopt en de bouw kan beginnen. Dankzij de medewerking van heel veel vrijwilligers - die vele zaterdagen en avonden hebben getimmerd en gemetseld - wordt veel geld bespaard. Daarnaast wordt een deel van het ontbrekende kapitaal verkregen door de uitgifte van aandelen á 25,- gulden. En zo opent voorzitter en schutterskoning Gert Keukens met kermis 1952 de nieuwe Vriendenkring. Voor de alom bekendstaande Leuthse kermis blijkt de Vriendenkring echter al gauw te klein. En zo wordt al enkele jaren later over de volle lengte van het gebouw een ruimte aangebouwd. En die wordt - hoe kan het anders - de ‘kleine tent’ 

Het Koningsmedaille van Leuthse kermis 1922
Het is zondag 8 oktober 1922. De 1ste zondag na de eerste oktober en dus: Leuthse kermis. Het zonnetje schijnt en de gemiddelde temperatuur is 8º C. Driemaal eerder trok de schutterij - opgericht in 1919 - onder voorzitterschap van Gert Keukens naar het schietterrein van de ‘Elzenhof’ van Gert Daamen aan de Bredestraat. De eerste koning wordt A. Jans (1919), Jan Jeuken volgt hem op in 1920. Gradus Rutten van het café is in 1921 de derde koning van Leuth.

En zo rukt op die 8ste oktober 1922 de grote groep schutters voor de vierde maal uit. Voorafgegaan door ruiters te paard, vendeliers en marsmuziek van de in 1898 opgerichte fanfare Door Eendracht Sterk (DES) o.l.v. ‘meester’ Ponten, wordt afgemarcheerd naar `De Elzenhof`, waar de houten vogel de stoet al van verre ziet aankomen.

Nadat de vogel ‘vleugellam’ is geschoten en zijn kop heeft verloren, volgt de oproep: ´Liefhebbers voor het koning schot`! Wie en hoeveel schutters zich daar voor melden is niet meer te achterhalen. Wel dat Helm van Eck zich meldt, want die wordt de nieuwe koning. Het prachtige met bladgoud vergulde medaille met oranje strikje wordt hem omgehangen en het ´Lang zal hij leve´ galmt door het nog niet door verkeerslawaai overstemde Leuth. Vervolgens wordt er afgemarcheerd naar de ronde tent op het Kerkplein. Er is namelijk nog geen eigen schuttersgebouw. Het wordt een gezellige kermis. Aan het Kerkplein liggen ook de beide dorpscafés van Jan Vierboom (de huidige Rosmolen) en van Gradus Rutten.

Het medaille
Terug nu naar dat mooie medaille. Een complete en vooral aangename verassing overviel mij toen mij in oktober 2022 – precies 100 jaar later – vanuit Pesse (Drenthe) het Koningsmedaille van mijn vader werd gebracht. Na een lange en verre omweg van vele kilometers en jaren – evacuatie, oorlog & watersnood overleefd -  is het prachtige medaille weer terug op de plek waar het op 8 oktober 1922 aan mijn vader is uitgereikt Een kostbare herinnering en dierbaar souvenir.

Door: Jan van Eck

Geschiedenis
Veel schuttersgilden – met name in het oosten en zuiden van ons land, de grensstreek! – kennen een zeer lange traditie. Soms van eeuwen her. Al die tijd hun wapenspreuk: Broederschap, Trouw en Dienstbaarheid dienende. Dienstbaarheid en strijdbaar zijn ten tijde van bedreiging. Als broederschap en trouw in het geding zijn. Met het geheven banier (vaandel) voorop in de strijd. Zolang dat banier zichtbaar bleef, was de strijd niet verloren. Zeer belangrijk was dan ook dit banier over te nemen als het voor de drager ervan niet langer mogelijk was. Het diende zichtbaar te blijven en richting te geven. Beide wereldoorlogen hebben hun stempel gedrukt op de Leuthse Schutterij. De oprichting daarvan vond plaats in 1919. Direct na de Eerste Wereldoorlog. Al bleef Nederland neutraal, dreigend is het zeker geweest zo dicht tegen de Duitse grens! Bovendien de Duitse Keizer zat veilig, in Doorn, helemaal neutraal dus ook weer niet. Ook de Leuthse bevolking zal opgelucht adem hebben gehaald toen dat alles voorbij was.

Gesterkt in het gevoel samen iets in de gemeenschap tot stand te brengen. Dat werd de Leuthse Schutterij. ’n Prachtig Schuttersgebouw verrees enkele jaren later aan de Steenheuvelsestraat. Nadat voordien al enkele malen tijdens de Leuthse kermis een echte “lappen” tent was geplaatst. Eenmaal zelfs ’n ronde tent op het Kerkplein. Wat zal dat ’n gezelligheid hebben gegeven. Al dacht de toenmalige Leuthse pastoor daar anders over! Hoe het ook zij de naam “Tent” bleef onlosmakelijk aan het inmiddels permanente gebouw verbonden. Hoogtepunt van de jaarlijkse schuttersactiviteiten is ongetwijfeld de Leuthse Kennis. Vooraf gegaan door de Schuttersmis op zaterdagavond. Vanouds ook ’n kerkelijk feest, toegewijd aan de Leuthse parochieheilige Remigius. Al lang voor de oprichting van de Schutterij moet er in Leuth al kermis zijn gevierd. Van wanneer dateert dat feest dan? En hoe is dat ontstaan?

De Vriendenkring
Het eerste schuttersgebouw -“buurman” van de toenmalige Hannes de Smid, tegenwoordige garagebedrijf Jan Booltink- is in de Tweede Wereldoorlog totaal verwoest (droeg dat gebouw ook al ’n naam?). Zoals in feite het gehele dorp verwoest werd aangetroffen. Maar eendrachtig sloeg men de handen ineen. En Leuth herrees! Zo verrees in 195 1 slechts 6 jaren na de Bevrijding- reeds ’n nieuw schuttersgebouw. Dankzij vrijwillige handen van velen en dankzij financiële en materiele hulp van weer vele anderen. Op die periode periode hebben zeker – onder meer – de bestuursleden Gert Keukens en Thé Stevens hun stempel gedrukt. Terecht kreeg dit gebouw bij de feestelijke ingebruikname daarvan de naam “de Vriendenkring”. De muzikale omlijsting werd verzorgd – evenals vele jaren nadien – door het bekende en onvergetelijke Millingse orkest “The Music Stars” (TMS). Thé Nieman – één van de orkestleden- schrijf bij die gelegenheid een speciale compositie:

“Oh, Oh, die Tent, die Tent van Leuth”. Het stond met stip genoteerd in de Leuthse Top Tien! En wellicht wordt het een evergreen. Men kon weer in vrijheid feest vieren. En wilde dat weten ook. Elke kennis- en balavond werd feestelijk afgesloten met het Wilhelmus. Door eenieder staande meegezongen! De herinnering hieraan is zeer indrukwekkend. Militairen dienden “in de houding te gaan staan”. Evenals Klok de Leuthse politieagent en altijd aanwezig tijdens sluitingstijd, dat deed.

De Schutterij
Dat is de vereniging. Diep geworteld in Leuth. Kleur en fleur gevend aan dorp en gemeenschap. Present zijn bij belangrijke gebeurtenissen. En het vaandel zwaaien voor Koningin en Vaderland. Daarmee traditie en folklore in stand houdend. De schutterij, dat is ook de optocht. De vendeliers met hun wapperende en klapperende vaandels. Het kletterende geluid van de sabels, door de officieren uit de schede getrokken. Drie slagen van de grote trom! En dan:
het commando: "Woorwaarst, ....................... mars!"

16 Jaar moest je zijn alvorens als mannelijke inwoner van Leuth schutter te kunnen worden. Dan hoorde je erbij. Toen het zover was kochten vele vaders de eerste schutterskaart voor hun zonen. Die traditie werd jaren voortgezet.

Zichtbaar banier
Terecht trots toont het Leuthse gilde zijn nieuwe frisse en kleurrijke uniformen. Ook in Leuth bleef het banier zichtbaar! Overgenomen door weer ’n nieuwe generatie. Met weer een enthousiast vernieuwd en verjongd bestuur. De samenhang tussen Schutterij, kerk en kermis is in Leuth door alle maatschappelijke veranderingen heen, in stand gehouden. Daarmee een ruim 80-jarige traditie voortzettend. ’n Traditie onverbrekelijk aan Leuth en de Leuthse gemeenschap verbonden.